اکسیژن مایع چیست؟
اکسیژن مایع، یکی از انواع حالت های گاز اکسیژن است که بدون آن، هیچ کدام از موجودات زنده توانایی تنفس و زندگی نخواهند داشت. در حدود 20 درصد از هوای تنفسی ما از گاز اکسیژن مایع تشکیل شده که بر این اساس، این نوع گاز اکسیژن، دومین عنصر فراوان در اتمسفر شناخته می شود. گاز اکسیژن مایع در حالت عادی بی رنگ، بی بو و به رنگ آبی روشن بوده و بسیار سرد می باشد. علاوه بر این موارد، اکسیژن مایع در کنار غیر قابل اشتعال بودن، در فرآیند سوخت نیز نقش موثری داشته و به عنوان قسمتی از مثلث آتش شناخته می شود.
یکی از دلایل مهم در تبدیل گاز اکسیژن به حالت مایع، حمل و نقل ساده آن به این شکل است. زیرا یکی از خطرات مهم در زمان حمل و جا به جایی سیلندر، نشت گاز است که با تبدیل آن به حالت مایع، خطر نشتی کاهش پیدا کرده و ذخیره سازی نیز آسان تر صورت می گیرد. علاوه بر این، در اکسیژن مایع، امکان ترکیب اکسیژن با عناصر دیگر راحت تر انجام شده و به همین دلیل در اغلب آزمایشگاه های صنعتی، ابتدا اکسیژن را به شکل مایع درآورده و سپس، برای واکنش مورد نظر از آن استفاده می کنند.
مشخصات و ویژگی های اکسیژن مایع
لازم است قبل از استفاده از اکسیژن مایع، با مشخصات و ویژگی های آن آشنا شده تا بتوانید با ایمنی و اطمینان کامل از آن استفاده نمایید. برخی از این ویژگی ها عبارتند از:
• اکسیژن مایع ماده ای برودتی و با دمای پایین است.
• اکسیژن مایع قابلیت واکنش دهی با بسیاری از مواد شیمیایی را دارد.
• اکسیژن مایع به رنگ آبی نیلی یا روشن می باشد.
• اکسیژن مایع دارای نقطه انجماد منفی 183 درجه است.
نحوه تولید اکسیژن مایع
همان طور که گفته شد، اکسیژن مایع نوعی ماده کاربردی است که در صنایع مختلف و به شکل کپسول یا مخازن ذخیره سازی مایعات از آن استفاده می شود. این ماده، از جداسازی اکسیژن از هوای اتمسفر با روش تقطیر تولید شده که در آن، هوا را با استفاده از فشار و دما به شکل مایع درآورده و سپس، در ستون های تقطیر فشار بالا، اکسیژن را از سایر گاز های موجود در هوا جدا می کنند.
کاربرد اکسیژن مایع در صنایع چیست؟
اکسیژن مایع دارای موارد مصرف مختلفی بوده که در ادامه، به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:
1) اکسیژن مایع در صنایع پزشکی
یکی از موارد کاربرد مهم اکسیژن مایع، استفاده از آن در صنایع پزشکی و در مواردی مانند اتاق های عمل، اتاق بستری، مراقبت پس از جراحی و غیره می باشد. علاوه بر این، از اکسیژن مایع برای ضدعفونی کردن محیط و نابودی برخی باکتری های بی هوازی نیز استفاده می شود.
2) اکسیژن مایع در صنایع پتروشیمی
یکی دیگر از موارد کاربرد اکسیژن مایع، استفاده از آن در صنایع پتروشیمی است. از گاز اکسیژن، در تخریب ترکیبات حاوی هیدروکربن استفاده شده که توسط گرما از هم جدا می شوند. از این ویژگی گاز اکسیژن، در صنایع پتروشیمی و برای ایجاد احتراق نیز استفاده می شود.
3) اکسیژن مایع در صنایع تولیدی
از دیگر موارد کاربرد اکسیژن مایع، استفاده از آن در بسیاری از صنایع تولیدی و کارخانجات تولید کننده محصولات خاص است. از گاز اکسیژن مایع، به عنوان نوعی ماده احتراق در صنایع تولید کننده شیشه، آلومینیوم، مس، طلا، سرب، سیمان و غیره به منظور سوزاندن زباله های تولیدی کارخانجات به شکل تمیز و بدون آسیب به اکوسیستم استفاده می شود.
بیشتر بخوانید: رگلاتور گاز چیست و انواع رگلاتورها برای گازها با خلوص بالا
مخازن نگهداری( کرایوژنیک ) اکسیژن مایع
بهترین و مهم ترین وسیله که با آن می توان اکسیژن مایع را به آسانی ذخیره سازی نمود، مخازن کرایوژنیک است که در ظرفیت های مختلفی تولید می شود. این نوع مخازن نگهداری، از موادی با مقاومت بالا در برابر حرارت و فشار شدید ساخته شده اند، که دارای وزن بسیار سبکی نیز بوده و فضای کمی را اشغال می کنند. مخازن کرایوژنیک به دلیل پایین بودن فشار کاری و دمای سرد، خطر انفجار نداشته و از نظر ایمنی نیز بسیار مناسب تر از کپسول های گازی می باشند. این نوع مخازن، بدون نیاز به برق و اپراتور کار کرده و برای استفاده از آن، لازم است ابتدا مخازن را بر روی فنداسیون نصب کرده و سپس، توسط ماشین های حمل اکسیژن، گاز اکسیژن به شکل مایع درون مخازن شارژ خواهد شد. با باز کردن شیر، جریان گاز با فشار تنظیم شده در خطوط لوله به سمت محل مصرف جریان یافته و از این راه، به قسمت های مختلف و مورد نیاز مصرف کننده منتقل خواهد شد.
بیشتر بخوانید: مخزن اکسیژن مایع و کاربرد آن در صنایع و پزشکی
ایمنی استفاده از اکسیژن مایع
لازم است به منظور افزایش ایمنی در زمان استفاده از اکسیژن مایع، به نکات مختلفی توجه کنید. برخی از این نکات شامل موارد زیر می باشد:
• هرگز گاز اکسیژن را در کپسول یا مخازنی که مخصوص آن نیست نگهداری نکنید.
• هرگز کپسول یا مخزن اکسیژن مایع را قبل از اطمینان از اتصالات، از گاز پر نکنید. در این صورت، امکان تخلیه ناگهانی و نشتی کپسول بسیار زیاد می باشد.
• لازم است کپسول را در محلی که دارای تهویه مناسبی باشد نگهداری کنید. نداشتن تهویه موجب می شود، کوچک ترین عامل خطر مانند جرقه، انفجار کپسول را به همراه داشته باشد.
• لازم است در زمان بستن مخزن یا کپسول اکسیژن مایع، دقت کنید که شیر های ورودی و خروجی را جا به جا و اشتباه نصب نکنید.
• بهتر است پس از هر بار استفاده از کپسول اکسیژن مایع، اتصالات را محکم ببندید.
• لازم است کپسول های خالی و پر را جداسازی کرده تا به صورت اشتباه، کپسول پر را شارژ نکنید. در این صورت، اکسیژن نشت کرده و از کپسول خارج می شود.
• در زمان حمل و جا به جایی مخازن، از ضربه زدن به آن ها خودداری کرده و از پوشش های محافظ استفاده کنید.